Het Paneel de Gerechtigheid

Heraldische bespreking

Op dit schild staat een halve ster. Deze figuur is heraldisch nog nooit gezien. Een geraadpleegde heraldicus gaf als zijn mening dat het hier een intrigerende afbeelding betreft die hij graag tot op de bodem wil uitvlooien. (32)

Het is helaas een kleine en wat onduidelijke afbeelding, maar ondanks de matige beeldqualiteit ziet men duidelijk dat hier geen spake is van eigentijdse slijtage of van perspectivisch bedrog.

Opmerkelijk is ook als schildhouder de Stedemaagd en niet de later gebruikelijk geworden Stadsengel.

Het Paneel

Op het tafereel links ziet men de schepenen in zitting bijeen. Zullen zij hun oor lenen aan de duivel die hen influistert: Gij, die sijt heren, leer 't recht verkeren! Nemt goet ende gelt...? Of slaan zij acht op de vermaningen van de engel rechts, die hen bezweert rechtvaardig te vonnissen, mede omwille van hun eigen zieleheil?

De tekst van de duivel op de banderol links luidt in zijn geheel:

Gij die sijt here, leert recht verkere, nempt goed e[nde] gelt.
Gij die hebdt leyt, die sijt bereyt te doen gewelt,
nemt altijt baet, dat is my raet.
Ist recht oft k[r]om, des nyet en laet, anders gij gaet voer gheck en dom.

In hedendaags Nederlands:

U, die het hier voor het zeggen heeft: draai het recht om en verrijk u met goederen en geld.
U, die de leiding hebt en bereid bent de heerschappij over de stad uit te oefenen:
Pak wat U krijgen kunt, dat is mijn raad.
Of dat nu goed of fout is, doe dat altijd,
want anders zal men u voor gek of dom verslijten.

NB. In de zin: 'die sijt bereyt te doen gewelt' slaat 'gewelt' niet op het aanwenden van geweld (bv. door tortuur of lijfstraffen), maar op het stadsbestuur.
Vgl. het Duitse woord 'Gewalt': macht, gezag, autoriteit. Het gaat dus om het feit dat de schepenen bereid zijn de verantwoordelijkheid van het stadsbestuur op zich te nemen.

De tekst op de banderol rechts luidt in zijn geheel:

Gy die sijt raedt, u ouge opslaet: aen dese figure die sake verstaet.
Mit goeder maet doet recht al pure.
Des nyet en laet om gunst off haet, noch om gheyn hure;
anders ghij gaet die rechte st[r]aet te helsscher vure.

Met andere woorden:

Jullie, leden van de raad, sla je ogen op [naar het bovenste deel van het paneel]: spreek recht naar Christus' voorbeeld.
Pas het recht gematigd en eerlijk toe. Als je dat niet doet,
om iemand te bevoordelen of omdat je iemand haat,
of om de gunst van een lichte vrouw, ga je rechtstreeks naar de hel.

Over de 'halve' ster op het gerechtigheidspaneel kan het volgende gezegd worden. De functie van dit paneel was de rechters met hoofd en hart bij de zaak en op het rechte pad houden. Christus als hemelse rechter moest hun voorbeeld zijn. In het tafereel daaronder zien we links de wereldlijke rechters in hun (fictieve) rechtzaal, rechts de gevolgen voor henzelf van een slechte rechtspraak, namelijk een enkele reis naar de hel.

Je zou de 'halve' ster op de scheidslijn tussen beide kunnen zien als de stedelijke rechtspraak in wankel evenwicht tussen slecht en goed. De weggevallen c.q. niet zichtbare (schaduw)vlakken verbeelden dan de slechte rechtspraak, die het heldere licht van de stadsster dreigt aan te tasten. (33)

HOME

Heraldiek