|
*
ROLDUC
De kostschool voor middelbaar onderwijs te Rolduc in Limburg bestond van 1843 tot 1946 en werd bezocht door leerlingen uit katholieke milieus uit Nederland, en de aangrenzende gebieden van Duitsland en België.
De school stond onder leiding van R.K. geestelijkheid en was begonnen als klein-seminarie, een zesjarige vooropleiding voor priesters. Tevens was er een tweejarige cursus filosofie (cours inférieur en cours supérieur), een driejarige handelsopleiding en een kweekschool voor onderwijzers.. De driejarige handelsopleiding groeide in 1872 uit tot een vijfjarige Hogere Burger School (HBS). In 1877 voldeed de priesteropleiding aan de vereisten van een erkend gymnasium.
Deze onderwijsinstelling was een belangrijke steunpilaar bij de emancipatie van de gedurende eeuwen in de Nederlanden achtergestelde Katholieken.
Het geestelijk klimaat was van onversneden ultramontaanse snit. Volle aanvaarding van en getrouwheid aan het kerkelijk gezag, belichaamd in de paus. Tegelijk was de loyaliteit aan het wereldlijk gezag, waarvan de koning de drager was bij goddelijk recht, er boven elke twijfel verheven.
Hierbij sloot goed aan de redevoering die de prijswinnaar van de afdeling filosofie (cours supérieur) de toen negentienjarige Pierre Marres bij de prijsuitreiking op 28 augustus 1849 te Rolduc mocht uitspreken. Dit jaarlijkse evenement markeerde het begin van de grote vacantie. Het werd voorgezeten door mgr. J.A. Paredis, apostolisch vicaris van Limburg, die in het krantenverslag werd omschreven als 'le protecteur éclairé de cette savante maison', en opgeluisterd door het schoolorkest. De plechtigheid werd dat jaar ook bijgewoond door een groot aantal wereldlijke notabelen die in de nieuwe aula op het voorplein werden verwelkomd ('toutes les notabilités des environs, de hauts fonctionnaires, des ecclésiastiques de Prusse, etc. etc.'). Hun aanwezigheid verhoogde de uitstraling van Rolduc, dat zich op deze wijze als een onderwijsinstelling op de kaart zette. Onder de titel
"Het gewicht der godsdienst met betrekking tot de Maatschappij" verscheen Marres' voordracht, die volgens een begeleidende noot van de uitgever "een diepe blik werpt in de verdorvenheid onzer dagen" in de Nederlandse taal in Catholijke Nederlandsche Stemmen. (1)
De jeugdige spreker trok geharnast ten aanval tegen het Verlichtingsdenken, dat in zijn ogen het maatschappelijk evenwicht verstoorde doordat het de mens tot centrum, tot maat der dingen maakte. Uitgangspunt van Marres' beschouwingen vormt Lamennais befaamde Essai sur l'indifférence en matière de religion uit 1818. Aan het eindpunt van zijn metafysisch gerichte zoektocht naar de fundering van de moraal en menselijk geluk staat God. De goddelijke openbaring is de oerbron van gezag - niet de menselijke rede - en vormt de sluitsteen van het maatschappelijk bouwwerk. De leer van de volkssoevereiniteit, die de mens oproept op eigen benen te staan, speelt de duivel in de kaart. Dat moderne denken mocht de mens dan wel willen bevrijden uit de ketenen van de kerk en vorstenmacht, en pretenderen hiermee de basis te leggen voor het ontstaan van een gelukkige mensheid maar, stelde de spreker huiverend vast, dwingelandij en willekeur komen ervoor in de plaats. De verlichte staat loopt uit op de Jacobijnse staat, op chaos, het werd de hoogste tijd dat de wereld dat ging inzien. De jonge filosoof Marres schilderde in apocalyptische beelden de Franse Revolutie en de revolutiegolf die in 1848 over de Europese hoofdsteden sloeg. Ze dwong Pius IX uit Rome naar Gaeta te vluchten. In eigen land werd koning Willem II, van dit alles danig onder de indruk, naar eigen zeggen binnen een etmaal van zeer conservatief tot zeer liberaal. In het najaar van 1848 ondertekende de vorst de grondwetsherziening van Thorbecke, die een wezenlijke verandering inleidde van de plaats en de functie van de monarchie in de politiek en de maatschappij van het Koninkrijk der Nederlanden.
Twee citaten uit het betoog van Pierre Marres.
[1789]
Eene Natie groot onder alle anderen (Frankrijk, K.S.) had het voor eene eeuw beproefd, om zich te verderven. Van God en zijne dienst afkeerig, had zij Hem beschimpt door de mond harer Geleerden, harer Wijsgeren, harer Dichters. In hare pogingen voortvarende, had de goddeloosheid alle standen der maatschappij aangetast, en met kwistige hand had zij den naburige volken het doodelijk gif van het Atheïsme meegedeeld. Fier op hun werk, hieven de Ongeloovigen hun triumfzang aan, en uit de diepte hunner trots slingerden zij tegen God beschimping en gruwzamen smaad. Maar in die oogenblikken was ook het uur der wrake geslagen; vreeselijke wraak, die tot les moest dienen van alle toekomsige geslachten! De geest Gods onttrok zich aan de Fransche Maatschappij. Als eene zee die buiten haar oevers treedt, verhief zich het woedende volk en slaakte al de overleveringen van het verledene. De buitensporigste regeringloosheid en de vreesselijke dwingelandij betwisten elkander den schepter in Frankrijk, de geest des kwaads waarde rond boven deze gevloekte Maatschappij. Roof, moord, slagting en alle gruwelijkheden die de wereld kent, volgden elkander in schrikwekkende snelheid; men zou gezegd hebben, dat de hel haar eeuwige poorten hadde verbroken, en satan zijn rijk van wanorde was komen stichten. Frankrijk overdekt met puinen, bood het schouwspel van een wijd uitgestrekt kerkhof, en van het ene einde tot het andere rookende van het bloed, was het tot een voorwerp van afkeer geworden in de oogen der beschaafde volken.
[1848]
Plotseling en onvoorziens als de losbarsting van een vulkaan, is de revolte uitgebroken van het eene einde van Europa tot het andere, het gezag der souvereinen werd miskend, de Troonen der Vorsten, Koningen en Keizers geschokt, het eerbiedwaardige gezag zelfs, het heiligste dat onder de zon is, werd aangerand. De Doorluchte Pius IX werd genoodzaakt eene schuilplaats te gaan zoeken in den vreemde ! De zonen van eenzelfde Vaderland onthalsden elkander, en van de Zwarte Zee tot de Oostzee, van de Oostzee tot de Middellandse doorploegde eene breede voor van bloed den bodem van Europa.
Deze rede verscheen onder de titel 'Importance de la religion par rapport à la Société' in de Journal du Limbourg van 1 september 1849. In deze krant staat verder te lezen: 'Le succès de M. Marres est d'autant plus honorable, que le séminaire de Rolduc est un établissement de premier mérite où la concurrence ne fait pas défaut alors qu'il s'agit de mériter les distinctions.
Environ trois cents élèves sont là travaillant avec ardeur, sous la direction d'habilles professeurs, pour acquérir une solide instruction. Il faut donc pur parvenir à gagner le premier prix de la classe supérieur, être un élève d'un vrai mérite et avoir travaillé avec zèle toujours soutenu .... le petit séminaire de Rolduc que nous considérons comme le plus bel et le meilleur établissement d'instruction moyenne de tout le pays.
|
