|
Van de voetboogschutten van Sint Anthonis is de oprichtingsdatum niet bekend, maar rond 1415 zijn zij waarschijnlijk in stadsdienst getreden want toen werden zij vrijgesteld van de algemene waak aan de stadspoorten en in 1423 kregen ook zij een eigen plaats voor een cleve achter het Sint Servaasklooster.
De jonge voetboogschutten van het Sint Maartencorps, wier speciale taak het was de maasmolens te verdedigen, had vanaf 1468 een eigen schiethof te Wijck aan het rondeel van de walmuur tot aan Bloemendaal waar het met twee cleven oefenende en ook haar leube had, maar zij behoorden niet tot de gezworen schutten.
Het vierde gezworen schuttencorps werd in 1511 het schutschap van Sint Hilarius toen dit kleine corps dat daarvoor uit boogschutters bestond met zijn allen overging op handvuurwapens en zo een busschut werd. Het mocht daarom zijn ledental tot honderd verhogen, terwijl dat van de overige schutschappen gelimiteerd bleef. Deze Bussenschieters werden in de hogere delen van de stad geplaatst en kregen van de stad een hoger soldij en ruimer wijnrantsoen en jaarlijks twee pond salpeter. Zij werden wel 'Kloveniers' genoemd. De klover is een soort musket.
Bus of Klover omstreeks 1390
Waar in de Noordelijke Nederlanden de schutten vaak tot het midden van de 18e eeuw hun dagelijkse kleding droegen werden in Maastricht al in 1442 de gezworen schutten, voor hun kledij voorzien van ieder 'vijff ellen doecks'. Om de twee jaar werden zij van nieuwe kleding voorzien die door de peymeester, een magistraat die de stadsfinanciën beheerde, centraal werd ingekocht, waarbij de snit van de kleding van de gouverneur van het betreffende schuttengilde voorbeeldig was voor het corps.
Bij de oorlogshandelingen in het begin van de tachtigjarige oorlog riepen de Maastrichtenaren tegen de graven van Nassau die vanuit het Oosten binnenvielen de hulp in van de regering in Brussel. De stadsverdediging kwam daarop in handen van de hertog van Alva en de schutschappen werden ontbonden. De aanval van Willem van Oranje in de zomer van 1568 werd daarop door Alva succesvol afgeslagen en hij richtte daarna bij Maastricht zijn hoofdkwartier op.
Toen in 1577 de Spaanse troepen Maastricht verlieten deed de stedelijke overheid een poging te verkomen dat er een Staats garnizoen in de stad werd gelegerd en richtte de schutschappen, die ze tien jaar daarvoor ontbonden had, weer zo snel mogelijk op. In zeer korte tijd hadden de vier gezworen broederschappen weer honderdtwintig leden.
Toen echter Parma namens de Spaanse koning in 1579 de stad wilde bezetten boden de Maastrichtenaren felle weerstand, maar tegen een geregeld, modern uitgerust leger waren zij geen partij en de stad werd ingenomen. Wegens dit verzet, gepleegd door een stad die tot dan toe als enige een eigen autonome positie binnen het geheel der Nederlanden had weten te bewaren werd zij na de verovering afgestraft met verwoesting en plundering, al zal het Spaanse geldgebrek aan het laatste ook wel debet zijn geweest.
Die relatief autonome positie had Maastricht te danken aan haar Tweeherigheid (Condominium). De twee heren van Maastricht waren de keurvorstelijke prins-bisschop van Luik en de hertog Brabant. Alleen als Brabants hertog was de Spaanse koning heer van het Brabantse deel van Maastricht en dat laatste ook nog slechts onvolledig, omdat de stad aan de koning slechts als leenman toekwam en niet als souverijn vorst, waardoor Maastricht in hoogste instantie niet aan het centrale hertogelijke gezag te Brussel onderworpen was maar aan de Duitse keizer.
Na een lange juridische strijd hadden de Maastrichtse juristen op de Rijksdag te Worms in 1548 in het Bourgondisch Verdrag de stad Maastricht bij de opsomming van de Nederlandse gewesten als enige doen benoemen als een soevereine stadstaat, dus naast het hertogdom Brabant. Een situatie die na afzweren door de Staten Generaal van Philips II, waardoor deze in diens rechten traden, onveranderd is gebleven en waardoor Maastricht dan ook nooit een generaliteitsstad is geworden. Dit is overigens een feit dat in het Nederlandse geschiedenisonderwijs, voor zover mij bekend, nog steeds niet onderwezen wordt. Zie hiervoor ook J. Geurts (2).
In 1580 was hoe dan ook het doek voor de Maastrichtse schutschappen definitief gevallen. Tegen grote legers waren de schutten machteloos gebleken.
Als gewone schietverenigingen zijn zij nog lang doorgegaan met het houden van schutterswedstrijden en jaarlijkse feesten, maar op eigen kosten en zodanig aan banden gelegd dat zij een kwijnend bestaan leden.
|
