DE  SARMATEN

*

De Sauromaten

Eerste vermeldingen vanaf de 6e eeuw v.c.

De oudste archeologische resten van de Sauromatische cultuur zijn gevonden in Kazachstan, ten noorden van de Aralzee. Het zijn grafmonumenten uit 9e-8e eeuw v.c., Koergans genaamd, gelegen in het dalen van de Don, de Wolga en de Oeral, en ook in Kazachstan tot aan het Altai gebergte in het Tarimbekken dat aan de oostzijde grenst aan de Chinese provincie Gansu. De cultuur verandert langzaam en wordt daarom ingedeeld in vroeg-, midden- en laat-Sarmatisch.

Herodotus is de eerste die hen in zijn geschiedenisboeken noemt en wel met de naam Sauromaten wanneer hij verhaalt dat zij in 514 v.c. tezamen met de Scythen vochten tegen de Perzische koning Darius toen deze Scythië was binnengevallen. (3) Het zijn nomadische veetelers, handelaars en ook metaalbewerkers en bewonen de steppen ten oosten van de Scythen, achter de Don beginnend bij de zee van Azov tot vijftien dagreizen noordwaarts, dus de Oeral tot in Kazachstan.

Achter hen, eer naar het Oosten, woonden Massageten en de Saka's. Hippocrates schrijft een kwart eeuw later dat er ook Sauromaten bij de Zee van Azov wonen, een stuk westelijker. In de Griekse literatuur heten ze een eeuw later ook Syrmaten. Plinius noemt hun Arya's, Ariërs. (4)

Waarschijnlijk waren dit verwante volkeren. Zij spraken een zelfde Iraanse taal gekleurd door Indische invloeden, die behoorde tot de Indo-Europese taalgroep. Hun gedrag en cultuur leken op elkaar. M. Amminianus schrijft rond het jaar 350 over Massageten die we tegenwoordig Halanen noemen. Ze zijn uitstekende ruiters, en vechten ook goed te voet. Zij maken gebruik van bogen, zwaarden, harnassen, en sagares van koper, in de strijd dragen ze op hun hoofd gouden riemen en tulbanden. (5)

De Sarmaten

Van Kazachstan naar de Oekraïne
in de 5e en 4e eeuw v.c.

De Sarmaten waren geen homogeen volk maar bestonden uit verschillende stammen. Volgens Strabo bewoonden de Iazygen de westelijke Oekraiense steppe tussen de benedenloop van de Donau en de Djnepr, de Roxolanen, leefden tussen de Djnepr en de Don op de Oostelijke Oekraiense steppe. Daarachter domineerden de Aorsen het grote gebied tussen de Don en de Kaspische zee. Zuidelijk tot aan de Kaukasus woonden de Siraken, die het langst de oude Sauromatische cultuur behielden.

De Sarmaten zijn geleidelijk naar het Westen getrokken, zeer waarschijnlijk onder druk van nog oostelijker volkeren. Vijf eeuwen voor onze jaartelling lagen hun gebieden nog in Kazachstan. Vanaf de 4e eeuw, wanneer ze in de Griekse en Latijnse geschriften Sarmaten genoemd worden, tonen de westelijke graven in de Oekraïene, tussen Djnepr en Wolga duidelijk veranderingen vergeleken met de oudere oostelijkere. Mogelijk is dit het gevolg van incorporatie van nieuwe stammen. In deze Sarmatische graven zijn prachtige juwelen gevonden, veelal versierd met dierenfiguren. (6)

Gouden halsband, Sarmatisch, 1e eeuw (7)

Voor zover na te gaan hadden de Sarmaten een normaal Europees uiterlijk, op de meest oostelijk wonenden na die door gemengde huwelijken Mongoolse trekken vertoonden. Ze zijn bijna allen groot, tussen 180 en 190 cm. met naar het blonde neigende haren. De meesten vonden hen mooi maar wel erg angstaanjagend, alleen Marcellinus Tacitus vond ze er afschuwelijk uitzien.

De oude Romeinse schrijvers hadden veelal nog geen helder beeld van de geschiedenis van de Barbaarse volkeren. Siculus meende dat de Sarmaten uit Medië kwamen, mede gehoord hun spraak. (8)

Met de Scythen die westelijk van hen woonden en van vermoedelijk Noord Europese herkomst zijn delen zij veel kenmerken. Waarschijnlijk hebben ze toch een gezamenlijke herkomst. Zij spraken wel een enigszins andere taal. De Scythen waren ook zeer kunstzinnig en in hun graven zijn prachtige juwelen gevonden.

Een Chinese geleerde denkt dat de verspreiding van haplogroep N in de Yi bevolking in de bergen van de landelijke gebieden in China, afkomstig is van Sauromatians waarin het relatief hoog moet zijn geweest, waarschijnlijk hoger dan 61,5%. (9)

De Amazonen

De Griekse schrijver Herodotus hoorde over de oorsprong van de Sarmaten een verhaal dat hem voor waar is verteld, en dat hier zeker niet mag ontbreken.

Toen de Grieken eens tegen de Amazonen, de Borstlozen, die door de Scythen Mannendoodsters worden genoemd, gestreden hadden en bij de rivier de Thermadon de overwinning hadden behaald, voeren ze terug waarbij ze de Amazonen die ze levend in handen gekregen hadden in een drietal schepen met zich mee voerden.

Maar eenmaal op zee doodden deze ontembare vrouwen hun bewakers. Ze waren evenwel onbekend met schepen en konden geen roer, zeil of roeiriemen hanteren en waren dan ook nadat ze alle mannen gedood hadden overgeleverd aan wind en golven. Ze kwamen terecht op de Krim bij de Zee van Azov waar de Scythen wonen. Daar trokken ze het bewoonde land in en weldra kwamen ze bij een paardenfokkerij die ze plunderden, en te paard stroopten ze de landerijen van de Scythen af.

Toen dezen ontdekten dat hun tegenstanders vrouwen waren, zonden ze jonge mannen op hen af met de opdracht hen niet te doden maar een kamp bij hun op slaan en daar, evenals zij dat deden, te gaan jagen en stropen. De bedoeling van dit plan was dat de Scythen graag kinderen van hen wilden hebben. Ze sloten na een tijd vriendschap en verenigden de kampen. Zij waren zeer vruchtbaar en uit hen ontstond toen het volk van de Sarmaten.

De vrouwen weigerden echter hun echtgenoten in het Scythische land te volgen, waar de vrouwen zich aan vrouwenwerk wijden zonder ooit hun wagens te verlaten, zij namen hun mannen en kinderen mee naar de overzijde van de Don waar zij zich vestigden. De vrouwelijke nakomelingen namen de gewoonten van hun voormoeders over en bleven jacht en strijd liefhebben. (10)

Fragment van een mozaïekvloer met een Amazone. (11)

Herodotos vermeldt een volk Mares (Μαρεσ), dat in de jaren 518-517 v.c. deel uit maakte van de 19e Satrapie van het Perzische Rijk onder Darius. Zij bewoonden de kusten tussen Colchis en de Thermodon. De streek waar ook de Amazones leefden. (12)

Expansie naar het Westen
in de 4e en 3e eeuw v.c.

De grote expansie begon ten tijde van Alexander de Grote tussen 334 en 325 v.c. De Sarmaten verlieten in die tijd de streek tussen Dnjepr en Wolga en trokken naar het zuidwesten. De eerste karakteristieke Sarmatisch Koergans verschijnen eind 4e eeuw tussen de Don en de Donets. Op de linker oever van de Dnjepr zijn er talrijke gevonden uit de 3e en 2e eeuw. In die tijd ziet men ook versterkte nederzettingen verschijnen bij de Scythen, zeer waarschijnlijk als antwoord op de Sarmatische expansie.

In de 2e eeuw v.c. intervenieerden de Sarmaten herhaaldelijk in roeringen van de Krim en de Bosporus. Polybes noemt in verband met een vredesverdrag uit 179 v.c. van een Sarmatische koning Gtalos, die met de stad Chersones, bij het huidige Sebastopol, een verbond had gesloten tegen de Scythen van de Krim.

Uit deze tijd stamt het mogelijk legendarische verhaal van de Sarmatische koningin Amagê, echtgenote van koning Medosakkos, een genotzuchtige dronkaard, voor wie zij de juridische, diplomatieke en militaire zaken regelde. De inwoners van Chersonese hadden haar bescherming ingeroepen tegen de Scythen van de Krim die lastig waren. Aan het hoofd van een ruiterij van 120 man, iedere ruiter voorzien van drie paarden, overbrugde zij in een dag de afstand van 1200 Stadia, ongeveer 212 kilometer naar het paleis van de Scythische koning. Na dit ingenomen te hebben werd de paleiswacht tot de laatste man gedood, vervolgens werd de gehele koninklijke familie met hun vrienden en raadsleden uitgemoord, op één zoon na die zij het leven liet en op de troon plaatste na hem bevolen te hebben zich voortaan naar behoren te gedragen.

In de 2e eeuw v.c. voltooiden de Sarmaten de verovering van het oude Scythië en maakten zij zich meester van de steppen van de Oekraïne ten westen van de Djnepr. De voorhoede was reeds tegen het einde van de 3e eeuw de rivier overgestoken, want uit die tijd dateert een Sarmatische tombe bij Ouchalka bij Nikopol. Als stamnamen worden Saudoraten en Saïens onder hun koning Saïtapharnes genoemd. Volgens Strabo waren de steppen ten westen van de Dnjepr toen al in handen van de Sarmatische Iazygen.

In deze tijd verdwijnen de Scythen uit beeld en nog niet is opgehelderd of er genocide plaats heeft gevonden dan wel dat ze op zijn minst gedeeltelijk in de Sarmaten zijn opgegaan. De verandering van de cultuur van de Sarmaten toont in deze tijd een duidelijke Scythische invloed zodat dit laatste in ieder geval ook heeft plaats gevonden, maar ik vrees het ergste.

Overigens worden in latere geschriften tot in die van de geschiedschrijver M. Amminianis Marcellinus de volkeren ten noorden van de Zwarte Zee tot aan de Donaumond meestal met de verzamelnaam Scythen aangeduid. (12a)

Sarmaten zijn bekende en veel gevraagde cavaleristen waarvan de stamhoofden zowel van de ene als van de andere partij geschenken plegen aan te nemen en naar de zeden van hun volk tegengesteld partij kiezen. In 35 n.c. vocht een groep als huurlingen voor Pharasmanes, koning van de Hiberiërs, een land ten zuiden van de Kaukasus tegen de Armeniërs, terwijl een andere groep Sarmaten daar tezamen met de Parthen voor de Armeniërs vocht. (13)

De Jazygen

Gaius Octavianus, de latere keizer Augustus, veroverde van 12 tot 7 v. Chr. een gebied ten westen van de Donau dat onder keizer Claudius (41-54) de provincie Pannonia werd,. Dit is nu het westelijk deel van Hongarije. De Sarmaten waren toen doorgedrongen tot aan de linkeroever van de Donau in de Hongaarse laagvlakte waar ook nog Daciërs leefden. Vanaf de eerste jaren in de 1e eeuw zijn Sarmatische invallen gemeld naar het Romeinse gebied op de andere oever. Zo vielen Sarmaten en Daciërs in het jaar 6 en 9 Pannonië en Moesië, thans Bulgarije, binnen en in 18 Macedonië om daar de in opstand gekomen Thraciërs bij te staan. In 21 en 26 voorzagen de Sarmatiers die nu Iazygen genoemd werden de Thracische koningen van een cavalerie.

Nadat de Iazygen de Daciërs hadden verdreven uit het gebied tussen Donau en Tisza erkende Keizer Tiberius, 42 v.c. - 37 n.c. middels een verdrag hun land Sarmatia als een vazalstaat van Rome, thans oostelijk Hongarije, waarbij Rome borg stond voor hun onafhankelijkheid en de Jazygen de Romeinse grens beschermden tegen invallen van buiten af en cavaleristen leverden als hulptroepen, auxilia, voor Romeinse legioenen. (14)

Het gebied der Sarmaten in de Donauvlakte

De Limes wordt aangeduid door de zwarte streepjes die verdedigingswallen aangeven.
De grens liep van Aquincum nu Boedapest naar iets ten oosten van Singidunum nu Belgrado.
Vindobonum (linksboven) is nu Wenen (15)

In het jaar 50 was de cavalerie van de Jazygen betrokken bij de interne opvolgingsstrijd van de Sueben, waarin ze Vannius, die door de Romeinen als koning was aangesteld en het land zeer welvarend had gemaakt, overigens tevergeefs verdedigden tegen zijn neven, Vangio en Sido, die met hulp van naburige Germaanse stammen, de heerschappij overnamen. (16)

Tijdens de voortdurende onrust gingen ook Roxolanen en Bastarnen westwaarts. Zij trokken Moldavië en Walachije binnen. Bij deze onlusten waren ook Marcomannen en Quaden betrokken.

Toen de Sarmaten daarop het Rijk binnenvielen werden ze opgewacht het Romeinse legioen Legio XXXI Rapax, dat zij volgens de Romeinse geschiedschrijver Suetonius in jaar 88 volledig hebben vernietigd en de bevelhebber gedood. Flavius Josephus schrijft echter dat enkel enige Romeinse grenswachten om het leven kwamen en dat de legaat Fonteius Agrippa die persoonlijk hevig verzet bood werd gedood. (17)

Het jaar daarop stuurde keizer Domitianus (81-96), Rubrius Gallus die de grensbewaking versterkte en met de Iazygen en Roxolanen verdragen sloot die ook hen moesten beschermen met name tegen de Daciërs. Voor de viering van zijn overwinning beperkte de keizer zich tot het offeren van een lauwerkrans aan Jupiter op het Capitool. (18)

In de jaren 107 en 117 pogen Iazygen en Roxolanen Pannonië binnen te dringen.

In de jaren 174-175 is de strijd zo hevig dat gesproken wordt over een Sarmatische oorlog. De Iazygen onder koning Barnadaspos dringen Pannonië in, kleineren het Romeinse leger en verzamelen een flinke oorlogsbuit. De Romeinse keizer Marcus Aurelius beëndigde de oorlog in het jaar 175. In het vredesverdrag herstelde hij de Donau als grens, maar regelde daarbij een niemandsland op Sarmatisch gebied van 15 kilometer. Dit is het eerst bekende niemandsland idee. De Sarmaten lieten alle krijgsgevangenen vrij, 100.000 in getal. Zij zullen een cavalerie leveren aan Rome van 8000 man. Rome van zijn kant verbindt zich mee te bouwen aan een verdedigingslinie aan de Sarmatische oostgrens tegen de Daciërs. Zij werden foederati van Rome. Dat wil zeggen dat zij een onopzegbaar verbond, foedus, met Rome kregen, waarbij zij volledig autonoom bleven.

*

Sarmatische grafsteen, Engeland. (19)

*

In de Germaanse oorlog, 177-180, bleven de Iazygen trouw aan hun verbond met de Romeinen. Wegens hun hulp werden de voorwaarden gunstiger en de vrijheden ruimer, waardoor handel met hun verwanten de Roxolanen in Dacië en Moldavië verbeterd werd.

Gedurende de volgende eeuwen zijn er slechts periodieke schermutselingen met de Romeinen. In het jaar 260 hernieuwd keizer Gallienus de foederatus verhouding met de Roxolanen, aan de overzijde van de beneden Pannonië.

Ten tijde van keizer Diocletianus (284-305) vallen de Sarmaten Pannonië en Moesië binnen. De onrust is zo groot dat gesproken wordt van De Sarmatische oorlog, 289 - 292. De keizer herstelt de rust.

Keizer Galerius I, 299-314, leidt meerdere succesvolle expedities tegen opdringende Sarmatiers en krijgt de hiervoor erenaam Sarmaticus.

Keizer Constantijn I (306-337), de laatste alleenheerser over het Romeinse Rijk, voert in het jaar 322 slag met een groep Sarmaten onder leiding van koning Rausimodus die afkomstig waren van de boorden van de Zee van Azof (Palus Maeotis) en naar het westen getrokken en de Donau overgestoken. Hij drijft hun terug en Rausimodus sneuvelt hierbij. (19a)

In het jaar 357 deden de Sarmaten tezamen met een buurvolk de Quaden uitvallen naar de Romeinse zijde van de Donau in Pannonië en Moesië onder leiding van prinsen Zizais, Rumo, Zinafer, Usafer en Fragiledus. Een tijdgenoot schrijft over hen: Deze barbaren, die beter zijn in rooftochten dan in open strijd, zijn gewapend met lange speren en dragen harnassen van linnen hemden waarop als schubben gepolijste plaatjes van hoorn genaaid zijn. Hun paarden worden meestal met opzet geruind om te voorkomen dat ze in opwinding raken bij het zien van merries en losbreken of in een hinderlaag wild worden en door gehinnik de aanwezigheid van hun berijders verraden. In achtervolging of op de vlucht leggen ze op die snelle, goed gedresseerde paarden enorme afstanden af, waarbij ze er nog één of twee als reserve meevoeren en ze in topconditie houden door ze regelmatig te wisselen en om beurten te laten bekomen. (20a)

Keizer Constantijn bond met hun de strijd aan en dreef ze terug achter de Donau. Er is toen een vredesverdrag gesloten, waarin onder meer afgesproken is dat zonen van edelen als gijzelaars werden gegeven en dat prins Zizais als koning over de verschillende stammen wordt aansteld.

In de Hongaarse laagvlakte wordt dan door Sarmaten en Romeinen gezamenlijk een grenslinie gebouwd aan de noord- en oostzijde van het Sarmatische land. Deze bestaat uit wallen en grachten. De grens moet hun gebied beter beschermen tegen de Germanen met name de Goten. Hij liep van waar nu Boedapest ligt naar het oosten, ongeveer tot Debrezen en vandaar naar het zuiden tot de IJzeren Poort, een eind voorbij Belgrado.

Het jaar daarop in 358 kwam de dienstbare stam, de Limiganten in opstand tegen de leidende stam, de Argaraganten in een interne Sarmatische oorlog. Zij verdreven hun meesters en deden invallen in Romeins gebied. Door keizer Constantius werden zij met de wapens tot de orde geroepen. Zij kregen woonplaatsen in een afgezonderd gebied en werden onder gezag van koning van de vrije Sarmaten Zizais gesteld. Ook de aldaar wonende Taifalen en Pincensen, kwamen onder diens gezag. (20)

De krijgsadel, de Argaraganten, 30.000 in getal (21) zocht zijn toevlucht In het Romeinse Rijk en kreeg daar gastvrij onthaal en vestigingsplaatsen voor hun en hun families in verschillende provincies, ook in het kerngebied van het Rijk, in Thracië, Macedonië en Noord Italië. (22)

De dichter Ausononius ziet op een reis in het Moeseldal omstreeks het jaar 368 Sarmatische kolonisten die zich daar recent gevestigd hadden. (23)

De limes Sarmatiae bleef tot 378 in stand. Toen vielen de Hunnen vanuit het Oosten binnen waarbij ze de volkeren die ze op hun weg tegenkwamen voortjoegen. De wegvluchtende Goten versloegen daarbij in 380 op vernietigende wijze het leger van de Romeinse generaal Valens bij Hadrianopel.

Hierna is het een tijd betrekkelijk rustig. Keizer Valentianus II (375-392) versterkt de grenzen van Pannonië door met de Gothen en Sarmaten een nieuwe alliantie (foedus) te sluiten waarin geregeld wordt dat zij zich in Pannonië mogen vestigen. Er wordt bij vermeld dat hun meerderheid toen nog leefde ten oosten van de Don. (24)

Gedurende de volgende decennia verdedigt een gemengd Oostgothisch-Sarmatisch leger de grenzen van Pannonië, de meest Noordoostelijke provincie van het Rijk, tegen de Hunnen die daar rond het jaar 378 vanuit het Oosten opdoemden.

Omstreek het jaar 400 vormt de Visigoth Alaric die eerst een hoge officier was in her Romeinse leger zijn eigen machtsbasis in Pannoni" en Valaeria. De meerderheid van de Romeinse burgerbevolking vlucht met hun bezittingen naar Italië. Veel Sarmaten en Alanen onder leiding van Candac worden in het Oost Romeinse Rijk als bongenoten het Rijk binnengelaten. Alanen ten zuiden van de monding van de Donau in Scythia Minor, nu Noordoost Roemenië, en Sarmaten in Moesië bij het huidige Kula in Noordwest Bulgarije.

Een grote groep Vandalen, Alanen en Sueben vlucht naar het Westen en steekt in de winter van het jaar 406 de Rijn over naar Gallië. Zie hiervoor de pagina (Alanen) (25)

De Hun Rugula, leider van een Huns-Alaans-Gothische groep, wordt in 425 foederatus van Rome. Hij wordt later opgevolgd door zijn neef Attilla.

Attilla, koning van de Hunnen, sluit in 433 met de Oost- en de West Romeinen verdragen. Hij mocht zich vestigen in Pannonië. Hij kreeg van de West-Romeinen de titel Magister Militum en van de Oost-Romeinen zelfs die van Basileus. (26)

Na de dood van Attilla in 453 viel zijn rijk uiteen. De grote meerderheid van de Hunnen, die uiteindelijk samengesteld waren uit een veelheid van etnische groepen, trok zich toen terug naar de Zwarte Zee. In de laat Sarmatische graven in die streek vindt men dan Hunse invloeden. Velen, waaronder Sarmatiers en Alanen, worden in het Oostromeinse Rijk binnen gelaten.

Van de kleine groepen Sarmaten die in Pannonië achtergebleven waren, wordt in de volgende eeuw weinig meer vernomen. In 470 verdedigen zij zich tegen doortrekkende Oostgoten. In 529 trekken enkelen met de Longobarden mee naar Italië. Zij zijn in de West-Europese bevolking opgegaan. (27)

Sarmaten als foederati, gentiles, en comites

De Sarmaten, althans de leden van hun dominerende stammen zijn altijd beroepsilitairen geweest. Van de 1e tot de 6e eeuw n.c. dienden zij in verschillende hoedanigheden in de Romeinse legioenen in zowel het West- als het Oost-Romeinse Rijk. Het zijn met name de Iazygen, waarvan de dominante stam in de 4e eeuw n.c. eenmaal Argaraganten wordt genoemd (29), en de Alanen, zowel die uit het Donau-gebied als uit de Krim.

Ze worden Gentiles genoemd als zij dienen als soldaten van de hulptroepen. Zo vormen zij kleine uitheemse militaire kolonies in het leger.

Als Foederati, waren ze bondgenoten die in stamverband dienden. Dit gaf voorrechten zoals het verkrijgen van land na afloop van een twintigjarig dienstcontract en voor de officieren na hun diensten vaak het Romeinse burgerrecht.

Als Comites, dienden zij in de hoogste bevelvoerende rangen in de naaste omgeving van de keizer op zijn veldtochten. Het is een generaalsrang. Dit waren veelal leden van de Sarmatische koninklijke families, maar soms ook gewone soldaten die via alle rangen opgeklommen waren.

Magister equitum, vertaald Opperbevelhebber van de Cavalerie van het Romeinse Rijk is de hoogste rang die een Sarmaat bereikt heeft. Dit was Victor die diende onder de Romeinse keizer Julianus Apostata, 361-363 en na de splitsing van het rijk onder de Oost-Romeinse keizer Valens, 364-378. Onder Valens was hij ook een gezant en bezocht de Goten om hun opheldering te vragen over hun steun aan vijanden van de keizer, later als vredesonderhandelaar met de Perzische koning waarbij hij delen van Armenië voor het Rijk wist te verkrijgen.

De Sarmaat Victor wordt beschreven als een aarzelend en voorzichtig man. Maar als generaal vocht hij nog in de voorste linies. In Perzië leidde hij eens de aanval ondanks een pijlwond in zijn schouder en behaalde zo de overwinning. Hij vocht ook tegen de Goten bij de verdediging van de hoofdstad Constantinopel. Het lijkt mij merkwaardig dat een vreemdeling met deze karakterbeschrijving de hoogste rang kan bereiken. Waarschijnlijk stamde deze Sarmaat uit een familie waarvan al eerder leden hoge posten in het Rijk bekleedden, maar zijn deze niet bekend. Daden van vreemdelingen zullen minder vaak vermeld zijn dan die van geboren landgenoten. Ook droeg Victor geen familienaam. (29a)

Legeringsplaatsen

Over de legering van Alanen in het Rijk is weinig geschreven. De Notitia Dignitatum opgesteld onder keizer Honorius (395-423) is nog de rijkste bron. Het is een summiere opsomming zonder gegevens over tijdstippen en herkomst. Hier worden de praefecturen van Comitates Alani en Sarmati vermeld. Comitates waren troepen die na de legerhervorming van keizer Diocletianus (284-305) onder leiding van een eigen leider, een comes of magister equitum, de keizer begeleidden.

De Sarmaten hadden aanvankelijk meest de status van gentiles wat een zekere juridische positie inhoudt gelijkwaardig aan die van de laeti in Gallië, dit waren Romeinse burgers die uit Germaanse krijgsgevangenschap waren teruggekocht en vestingen kregen, vaak tezamen met toegelaten Germaanse asielzoekers. Het waren vrije mensen en in de laatste eeuw kregen zij door een in 405 aangenomen wet Romeins burgerrecht. Als tegenprestatie verbonden zij zich tot een, vaak erfelijke, militaire dienst onder eigen leiders en met eigen wapenen. (30)

In jeugd vervormde Gothische schedel, 4e eeuw, Globasnitz (Oostenrijk) (33)

Distorted skull, necropolis in Obernai, Bas-Rhin. (33b)

Deze vrouw had ook een driehoekige kam van hertengewei, versierd met geometrische motieven en paardenkoppen aan beide uiteinden. Naast de grafgoederen wordt de oostelijke oorsprong van de individuen bevestigd door de aanwezigheid van een opzettelijk vervormde schedel. Begraafplaatsen zoals deze zijn op geisoleerde vondsten uit het noorden van Gallië, uit Duitsland en Oost-Europa. Zij bevatten vaak rijke meubels. Ze lijken de graven te zijn van hooggeplaatsten en hun familieleden die ten tijde van de Voklsverhuizingen in het Romeinse leger waren opgenomen .

*

De oostelijke Volksverhuizing van de Sarmaten

Map of Sauromatians

Bronzen ketel gevonden in graven de ruines van Anyang Yin in Anyang, Henan. Deze graven zijn van de Hunnen of de Samaten, en worden gedateerd op tweede eeuw van onze jaartelling.

Tegenwoordig weten de afstammelingen van de Sauro weinig over hun voorouders. Sinds het midden van de 19e eeuw hebben Russische en Chinese archeologen een enorme hoeveelheid graven met hun bijgiften opgegraven in Siberië, Trans-Baikal, Mongolië, Binnen-Mongolië, Mantsjoerije en Xinjiang. Deze zijn stilistisch geïdentificeerd als Scytho-Sarmatisch.

De grootste inbreng van de Sarmaten op de Han-Chinezen, was de verbetering van de vervoer en zij brachten ook een aantal voortreffelijke Chinese politieke en militaire leiders voort. Mensen met Sarmatische afkomst behoorden tot de belangrijke grondleggers van de Sui en Tang dynastieën en onder hun leiding heerste er een tijdperk van voorspoed over China.

Doordat de koninklijke families van de Sui en de Tang-dynastieën barbaars bloed hadden, was China in staat om een civiel examen systeem op te zetten ter vervanging van het klassieke selectiesysteem op basis van afkomst. Sindsdien heeft dit examenstelsel alle klassen van de maatschappij gedurende meer dan duizend jaar. Het was echt een keerpunt voor de sociale klassen in China. Zie hiervoor: Chang, Hua'an, 常華安 (33c).

Hsien Bei Band with Sauromatian dancers

*

Sarmaten en Alanen aan de Noordgrens bij de Tungri

In de Notitia Dignitatum, een beschrijving van alle burgerlijke en militaire autoriteiten van het Romeinse Rijk rond 430, vinden we ook een beschrijving van onze streken. Hierin staat de Praefectus Laetorum Lagentium prope Tungros vermeld. Deze praefectuur lag waarschijnlijk in het oude bestuurscentrum Atuatuca, maar ook wellicht in een fort aan de Maasovergang, Mosae Traiectum, Maastricht. Dit was toen al een belangrijke handelsplaats op de kruising van de twee belangrijke handelswegen, de heerbaan van Keulen naar Boulogne sur Mer en de rivier de Maas.

Op onderstaande kaart is het laatromeinse verdedigingsstelsel te zien aan de noordgrenzen van het Rijk. We zien veel kastelen. De paardenhoofden geven de legeringsplaatsen aan van de buitenlande geallieerden, meest Germanen. De meest noordelijk praefecturen liggen bij Tongeren en Famars, beide aan de heerban van Keulen naar Boulogne sur Mer. Bij Famars (Fanum Martis) waren Sarmaten gevestigd, Welke Sarmaten dit waren is niet bekend. De Alaanse koning Goar was in 406 Gallië op eigen initiatief binnengevallen. Vijf jaar later had hij tezamen met een Bourgondische vorst de Romeinse patriciër Iovinus tot tegenkeizer uitgeroepen. Deze hield slechts twee jaar stand. In 413 werd hij door de keizer overwonnen en terechtgesteld. Er volgden toen acties tegen de buitenlanders. Er vielen wat doden. Mogelijk is de verplaatsing eind 413 van de Sarmaten die in (Castra vetera) bij het huidige Xanten lagen naar Fanum Martis, bij het huidige Famars hier een gevolg van. (33d).

Toen het Romeinse Rijk tegen het einde van deze eeuw implodeerde en het leger zich terugtrok naar Italië bleven deze uitheemse militairen hun gezinnen gevestigd in Belgica secunda in ruil voor hun erfelijke militaire krijgsdienst.

Veel plaatsnamen in Frankrijk, en hier in de Ardennen, met namen als Sampigny, Sermaise, Sermoise, Sermiers, maar ook Alaincourt, Alland'huy Aillainville waar duidelijk (Alanen) woonden, herinneren aan Sarmatische vestigingen in het Noorden van Gallië.

Samatische en Alaanse vestingen in Noord-Oost Gallië. (34a)

Hier waren overigens al eerdere vestigingen zoals de Sarmaten die de Romeinse dichter Ausonius, 310-393, al omstreeks 360 vredig had zien boeren in het Moeseldal. Deze Sarmaten waren waarschijnlijk die hier na de Sarmatische oorlog rond 335 vestigingen geregen hadden.

Er zijn geen archeologische sporen van deze kolonisten gevonden. Dit suggereert een snelle assimulatie. (34)

In Engeland zijn wel archeologische resten gevonden. Het bekendst is het grafmonument in Chester. (35) In graven in Wallis (Zw.) 5e eeuw, en Valence (Fr.) 4e eeuw, zijn schedels gevonden, zoals in de Oekraïne, met de voor steppenvolkeren zoals de Sarmaten kenmerkende schedeldeformatie, ontstaan door strakke bandage van de groeiende schedel van baby's. (36)

Tilmann Bechert en Willem J.H.Willems, De laatromeinse verdedigingslinie aan de noordgrens van het Romeinse Rijk.
Kaart getekend door W. Willems (37).

*

DNA

Sarmaten vochten onder hun eigen leiders mee in de Romeinse legioenen. Veteranen vestigde zich in Italië, Gallië en aan de Noordgrenzen van het Rijk in Engeland, belgië, Duitsland en Oostenrijk. Wellicht zal hun DNA worden gevonden in de huidige bevolking of in archeologische resten.

Het wordt aangenomen dat zij uit vele stammen bestonden toen zij voor het begin van onze jaartelling in Zuid-Rusland leefden. Overwonnen volken werden vaak in hun midden opgenomen. Zij zijn zeer waarschijnlijk verwant aan de Alanen. Zier hiervoor de engelstalige pagina DNA van de Alanen

*

Voor het schrijven van dit artikel werden een aantal recente en klassieke werken bestudeerd (38)

Auteur: Boed Marres, Amsterdam