Brouwerij Het Sint Nicolaes Panhuijs

Op de Plankstraat te Maastricht

*

*

De Limmelots Poort

Het oorspronkelijke huis wordt het eerst vermeld in 1570 als de Lymeletzpoerte. Daarnaast lag toen het Hoeghuys. (50)

In 1597 verkoopt Joffer Marie van Brecht De Poerte van Limmeler aan Laurens Grooteclaes, burgemeester van Maas­tricht. (51) Hij laat daar met aanzienlijke kosten een nieuw huis bouwen en verkoopt het in 1606 aan Elisabeth Boutens. (52)

Ondanks deze renovatie staat van de Limmelotspoorte in 1625 alleen de poort nog overeind met alleen een kelder daaronder. Een hypotheek van 200 gulden die er op rust wordt dan afgelost door Lieve van Tits namens Paulus Bouten, pastoor te Wachtendock, die na het overlijden van Elisabeth de eigenaar werd. Het huis heet sindsdien De Boutenspoort (53)

De Boutens Poort

Door aankoop van omliggende huizen en tuinen krijgt het huis zijn uiteindelijke groote en werd een van de grootste uit de buurt. Van de stenen huizen in Maastricht waren de huizen met een poort de aanzienlijkste. De poort was bedoeld voor het rijtuig dat achter werd gestald. Sommigen van deze huizen, en dit huis behoorde daartoe, lagen vrijstaand op een erf. Aan de straatzijde lagen bijgebouwen en soms ook nog een muur. Het toenmalige Stokstraatgebied telde drie van deze huizen. (54)

*

De Porte met de Twee Hoven

De Familie Lenaerts

In 1662 verkoopt de heer Leonard Heijdendael, voogd van Schoonvorst bij Aken en gehuwd met Margaretha de Tits voor 5150 gulden Die Porte met de twee hoven aan seigneur Lenert Lenaerts, burger en brouwer van Maastricht in tweede huwelijk met Anna Mortels. Het huis heeft dan twee uitgangen, een aan de Plankstraat, dit is de poort aan de voorzijde die later Onze Lieve Vrouweplein wordt en een aan de Havenstraat. De nieuwe benaming betekent dat er een aangrenzend huis met ook een eigen tuin aan is toegevoegd. De poort komt nu tussen twee huizen in te liggen. Het huis richting Maas wordt het latere Panhuis, het huis richting Wolfstraat het woonhuis. De brouwerij komt in een aanbouw achter het woonhuis. Dit geheel had Leonard Heijdendaal als 'donatio inter vivos' van Paulus Bouten verkregen.

Het is bij elkaar een groot geheel geworden en dat blijkt uit de beschrijving van de ligging bij de aankoop. De buurman richting Maas is Pieter Haenen, richting Wolfstraat zijn er twee aangrenzende huizen, een is van korporaal Nicolaas Zwitser en het andere is het huis De Rode Hoed. Aan de achterkant grenst het geheel aan de tuin van de erven van Willem Nypels, aan het huis De Wolff en aan nog enige andere huizen. De tweede hof (tuin of cour) die aan de Havenstraat ligt heeft als buren richting kerk weer Pieter Haenen en richting Smedenstraat de weduwe van Geurt Nypels.
Lenaert Lenaerts (Lenards) sluit voor de aankoop een aantal hypotheken af nadat zijn schoonvader hem een voorschot op de erfenis van zijn echtgenote heeft gegeven te weten een huis in de Kapoenstraat en vijf bunder akkerland met nog een weiland te Mechelen aan de Maas. (55)

*

Opnieuw De Boutens Poort

In 1669 verbouwt Lenart Lenaerts het huis, een leent hiervoor driehonderd gulden. In deze acte wordt het huis weer de Boutens Poorte genoemd. Hierbij wordt nog vermeld dat Elisabeth Bouten vroeger in dit huis heeft gewoond en er in overleden is, dit moet dus een destijds bekende dame geweest zijn want zij was al bijna een halve eeuw daarvoor overleden. (56)

*

Het Sint Nicolaes Panhuijs

Lenaert Lenaerts heeft rond 1670 de brouwerij gebouwd waarvan we in 1681 voor het eerst de naam horen Het Sint Nicolaes Panhuijs. (57) R. Philips schrijft in 'Mestreechs Aaijt' wel dat Het Sint Nicolaes Panhuis al in de 14e eeuw bestond en vermeldt het nog eens in de jaren 1544-1557, maar ik vind geen duidelijke aanwijzingen dat Het Vergudelen Panhuijs dat in 1372 in de Havenstraat genoemd wordt een voorganger is. (58) Vóór het jaar 1686 is Lenaerts overleden. (59)

Tegen het einde van de 17e eeuw is er één gebeurtenis waar een familielid toevallig getuige van was. Michiel Mares, een verre voorvader, was op 14 mei 1696 aanwezig bij een vechtpartij waarbij Willem Caris, door Guerdt Nijst op een avond het pand werd uitgeslagen onder toevoeging van enige hier niet te herhalen, maar wel notarieel vastgelegde krachttermen. Michiel en enige anderen legden op justitieel verzoek hierover een verklaring af. (60)

De Familie Caris

Isabella Lenaerts, dochter van Lenaert Lenaerts en gehuwd met Seigneur Louis Caris erft de brouwerij en op 30 juli 1708 koopt deze voor 900 gld van de heren van de consistorie van de Waalse kerk het buurhuis erbij dat tussen het St Nicolaes Panhuijs en De Rode Hoed ligt. In dit huis had vroeger korporaal Zwitser gewoond en zijn kinderloze weduwe had het in 1686 aan de diaconie van de Waalse kerk geschonken. (61)

Het buurhuis De Rode hoed, nu Onze Lieve Vrouweplein 3, had ook een brouwerij. In 1652 werd het gehuurd door de brouwer Lambert Watelet. In 1705 is zijn inventaris een 'panhuis, brouwketel, kuipen en koelschip' en is de brouwer Jan Boimans. In 1713 is het huis aangekocht door Hubert Bovy die de brouwerij omzette in een branderij. (62). Hij en zijn zoon Jacobus Hubertus waren tot hun overlijden submatricularius oftewel onderkoster van de St Nicolaas parochie. De laatste bleef ongehuwd en stierf in het huis 1771. De erven van Hubert Bovy hebben het huis al in 1746 aan Joannes Houtappel verkocht. Deze was gehuwd met Agnes Hanssen, ook zij waren distillateurs. Hun zoon Lambert Houtappel begon hierin tezamen met de uit Frankrijk afkomstige Joseph Binvignat een orgelbouwerij. Joseph Binvignat zette later deze zaak alleen voort nadat hij het huis in 1796 had gekocht. Daarna werkte diens zoon Adam Matthijs Binvignat er tot 1850 als orgelbouwer en later pianomaker.

De brouwerij van het Sint Nicolaas Panhuis is links voor. Dit weten we omdat daar de putten gevonden zijn. Vandaar ging het langgerekte huis in de richting van de straat, aan de voorzijde lag het taplokaal met zijn ingang aan de Plankstraat. Het poortje aan de Havenstraat is hier niet aangegeven.