Brouwerij De Wildeman

Brusselsestraat te Maastricht

*

Brouwers:

Servaes Marres, 1625-1682

brouwer van 1675 tot 1682

Lambertus (Lambrecht) Marres, 1654-1705

brouwer van 1682 tot 1705

Anne Marres-Strengnart, - 1718)

brouwer van 1705 tot 1718

Gillis Marres, 1682-1722

brouwer van 1718 tot 1722

Elisabeth van Geleen - Marres, 1685-1730

brouwster van 1722 tot circa 1730

Korte voorgeschiedenis

Van oudsher zijn de leden van de familie Marres Maastrichtenaren. In de Middeleeuwen waren wij lakenfabrikanten en kooplieden en dreven onze handel in heel Brabant, dit blijkt uit charter van de Maastrichtse schepenbank De Vroenhof uit het jaar 1525.

In 1415 wordt Paulus Marres vermeld als gouverneur (deken) van het Maastrichtse lakengilde, later zullen andere familieleden dat ook worden. Ons vermogen belegden we in grond. Dit was in het dorp Zussen waar we al in 1388 worden genoemd en sinds 1431 ook in Heukelom. Hier bezaten we twee hofsteden, een naast en een tegenover de hof van de jonkers van Eijnatten.

Matthijs Marres was de laatste van de familie die er woonde en daar op hoge leeftijd in 1613 overleed, hij moet bijna negentig geweest zijn. Hij is daar blijven wonen toen zijn zoons Reyner en Claes rond 1587 al weer in Maastricht gevestigd hadden. (5).

Reyner Marres

Reyner Marres, de oudste van de twee broers, koopt als eerste in 1587 weer een huis in Maastricht op de Kleine Gracht. Later, na 1609, koopt hij nog een tweede huis De Starre op de Tweeberger­straat, de straat waar zijn broer Nicolaas is gaan wonen. Beiden worden lid van het bakkers­ambacht, maar wellicht waren zij waard en hadden zij bij hun herberg aanpalend een bakkerij.

Reins dochter Eva Marres erft van moeders kant de Brouwerij Le Vert Galant op de Kleine Gracht. Zij begint zo als eerste lid van de familie met het brouwen van bier. Zij zal dat 34 jaar lang doen, dan draagt ze hem over aan haar dochters. Met haar overlijden sterft deze tak Marres uit.

Nicolaes Marres

De tweede broer Nicolaes Marres, in de wandeling Claes, noemt zich graag Vulgraeff. Dit herinnerde aan de functie die zijn overgrootvader had. Deze was gouverneur geweest van het Maastrichtse Lakenscheerders gilde, graaf van de vollers. Claes is de stamvader van het Nederlands/Belgische geslacht Marres. Hij is rond 1560 in Heukelom geboren en koopt in 1591 op de Brusselsestraat het huis De Valk, een herberg met met een bakkerij en een tapperij.

Paulus Matthias (Thijs) Marres,1590-1646, zijn zoon, huwt Maaijcke Smeets uit Sichen waar haar broer brouwer is en zij krijgen vier kinderen. Zijn oudste dochter Cornelia start een herberg op de Markt. Zijn oudste zoon Servaes wordt brouwer, dochter Elisabeth huwt een soldaat en de jongste zoon Palmachius noemt zich Pau de Marres. Hij wordt notaris en procureur en start zijn praktijk in de Valk. Later verhuurt hij het huis.

Servaes Marres

Servaes Marres, zoon van Paulus Matthias (Thijs) Marres en Maaijcke Smeets, erft in 1675 van zijn schoonvader Lambrecht Houberechts onder meer twee huizen te Maastricht, één op de Brusselsestraat en één op de Commel. Deze twee huizen behoren tot een groter complex waarin familieleden wonen. De huizen delen een gemeenschappelijke tuin, hierin staat een brouwerij. (9) Deze is in 1673 door Lambrecht Houberechts met assistentie van zijn schoonzoon Servaes Marres voor een termijn van zes jaar voor 220 gulden per jaar in huur uitgegeven aan Peter Braeken. (10)

De Brouwerij De Wildeman

Servaes wordt zo de eerste mannelijke brouwer van dit geslacht. Zijn zoon Lambert Marres zal hem later De Wildeman noemen. (11)

Een vrouwelijk lid van de familie, zijn nicht Eefke Walsenius-Marres, dochter van zijn oom Reynier, is echter de eerste brouwer in de familie. Zij leidt als weduwe vanaf 1641 haar brouwerij Le Vert Galant op de Kleine Gracht. Deze brouwerij had zij geërfd van haar schoon- en stiefvader Lenard van Walsden.

Servaes Marres overlijdt in 1682. De verdeling van zijn nalatenschap heeft plaats in 1684, twee jaar na zijn overlijden. Hierbij wordt het onroerend goed als volgt beschreven: ..... twee huizen op de Brusselse­straat die liggen naast het huis van schout Groulart, het derde deel van de grote binnenhof die ligt tussen hun huizen, de paters Cruijsbroeders en de weduwe Mangelschot. De hof heeft een poort die uitkomt op de Commel. Voorts twee huisjes op de Commelt naast de zusters van de Calvarieberg. (12)

Lambert heeft in 1679 de Waalse Anne Strengnart gehuwd en met haar brengt hij de brouwerij tot bloei. Na zijn overlijden in 1705 zet Anne de brouwerij voort tot 1713 om hem dan te verhuren aan haar schoonzoon Willem Lenaerts die in 1710 met dochter Anna is gehuwd en daarna zijn schoonmoeder 'getrouwelijk heeft bijgestaan bij het brouwen'. (13)

Lambert en Anne hebben drie dochters en een zoon. De oudste dochter Maria Marres huwt Johannes van der Houven alias Hoffen, brouwer in De Starre op de St. Pieterstraat, de tweede dochter Agnes Marres huwt diens broer Hubertus Hoffen, eigenaar van de graanmolen op de St. Pieterstraat, en de jongste dochter Anna Ursula Marres huwt Willem Lenaerts, brouwer op de Brusselsestraat. Hun enige zoon is Aegidius (Gilis) Marres, hij wordt verderop besproken.

Lambert Marres overlijdt al in 1705 en zijn weduwe Anne Strengnart in 1718. De verdeling van haar nalatenschap verloopt niet geheel vlekkeloos. De Wildeman wordt niet overgenomen door dochter Anna, wier man Willem Lenaerts hem vanaf het jaar 1713 heeft gehuurt. Zij hebben nu op de Brusselsestraat een eigen brouwerij. (14) Besloten wordt de brouwerij op een openbare veiling te verkopen. De oudste zoon Gillis Marres brengt daar dan het hoogste bod uit en krijgt hem via deze omweg toch in handen. (15)

Gillis Marres is brouwer en distillateur in Het Pannenhuis te Biesland. In 1703 huwt hij, op een en twintigjarige leeftijd, met de achttienjarige Maria Elisabeth van Geleen, dochter van Jan van Geleen, brouwer op de Pieterstraat.

Servaes Marres, de tweede zoon, huwt in 1708 Anna Maria Janssen uit Bunde-Ulestraten en huurt dan buiten de Tongersepoort een huis op de Bisschopskommel aan de Jeker naast de Oliemolen, waar hij een brouwerij bouwt.

Lambert Marres, de derde zoon, huwt erg jong, pas 18 jaar oud, in 1713 met de even oude Cornelia van Geleen, de jongste zus van de echtgenote van zijn oudste broer Gilles en wordt brouwer in brouwerij De Dubbele Arend op de Lenculenstraat.

Willem Lenaerts die gehuwd is met dochter Anna Ursula Marres heeft na het overlijden van schoonvader Lambert zijn schoonmoeder getrouw bijgestaan bij het brouwen en aan hem verhuurt zij 1n 1713 huis en brouwerij De Wildeman. Later heeft hij op de Brusselsestraat een eigen brouwerij Het Nieuwe Huys. (16a)

Maria Elisabeth van Geleen verhuurt in 1722 als weduwen, na zijn het vroege overlijden op veertig jarige leeftijd van haar man Gilis Marres die in het Pannenhuis te Biesland brouwde, de Wildeman aan Anthonius Roborgh. (16) Later moet deze hem hebben gekocht want in 1737 wordt hij te Maastricht vermeld als zelfstandig brouwer. (17)

De ligging van brouwerij De Wildeman

De brouwerij de Wildeman ligt in de gezamenlijke tuin (hof) van twee naast elkaar gelegen huizen op de Brusselsestraat en twee huisjes op de Kommel die grenzen aan het gebied van de Kruisheren. Dit is gezien de plattegronden de tak van de Kruisherengang richting Kommel.

De meest waarschijnlijke plaats lijkt mij de plaats waar nu het café De Uni ligt. Er wordt beschreven dat de tuin doorloopt tot de paters Kruisheren, daar kan alleen de Kruisherengang mee bedoeld zijn en ook behoren de twee huisjes bij de uitgang daarvan ook tot het complex.

Detail Stadsplattegrond Maastricht, Larcher d'Aubancourt 1748

Detail Stadsmaquette van Maastricht, Vauban 1750

De beschrijving van het huis in de nalatenschap van schoonvader Lambrechts Houberechts op 4 juni 1684 is wat ingewikkeld omdat het in drieën verdeeld wordt: A. (Vuijtgenoemen de brouwerije ende esden) de hellift van het huijs op de Brusselse straet met een deel van den hooff beginnende boven de erve van de weduwe Gertruijd Nagels ende soo affgaende gelijck den voetpat recht vuijt tot den muijr breijdt omtrent sesthien treden. B. d'andere hellift vant voorss. huijs met het deel van den voorss. hooff. C. de huijsinge op de Commel metten geheelen hooff vuijtgenoemen het paart dat aent groot huijs is toegedeelt, reijgenoeten ter eenre sijde de pp Cruijs-broeders, ter andere sijde de voorss. Gertruijd Nagels en de ander paart toegedeelt aent voorss. huijs.

Op 14 juni 1684 stelt Lambert zijn huis als onderpand en het wordt dan als volgt beschreven: De recent verkregen helft van een huis op de Brusselsestraat, gelegen naast de woning van de Hoogschout Groulart en de weduwe van (oudburgemeester) Mangelschot aan de ene zijde en de erfgenamen Peeters en de weduwe Lenaerts aan de andere zijde

Schuin daar tegenover ligt het huis Het Duifje. In de voorgevel daarvan is een gevelsteen met een vogel die meer gelijkenis vertoont met een valk dan een met duif. Elders wordt besproken dat dit wel eens de gevelsteen kan zijn van het vroegere huis De Valk dat vanaf de 16e eeuw tot ver in de 18e eeuw in bezit was van de familie Marres. Dit huis stond enige huizen verder richting stadspoort en is midden 18e eeuw afgebroken.

Hier volgen achtereenvolgens een detail van de stadsplattegrond van Larcher d'Aubancourt gemaakt in 1748. De Kruisherengang is geel gemarkeerd. De brede staat daarboven is de Brusselsestraat. Op de vermoedelijke locatie van de Wildeman is een blauwe stip getekend. Dan van de stadsmaquette van Vauban, gemaakt in 1750, een foto van het blok Brusselsestraat (de brede staat bovenaan), Commel (de smalle gebogen afslag daarvan) en de Kruisherengang (blauw ingekleurd) van de stadsmaquette die in opdracht van de Franse generaal Vauban in 1750, driekwart eeuw na deze tijd, behoorlijk natuurgetrouw getekend is. Vervolgens kadasterkaarten van een eeuw later.

*

Kruisherenpoortje

Op de grond van de kruisheren bij de uitgang naar de Kommel heeft Lambricht van Sepperen, alias Huybrechts in het jaar 1654 een poort gebouwd. Dit zou best wel eens dit poortje kunnen zijn waarop de Kruisheren toen hun wapenschild op lieten aanbrengen.

Kruisherenpoortje

Kruisherengang

Links is een foto uit het jaar 1920 van het poortje zoals het lag aan het einde van de Kruisherengang aan de Kommel. Rechts een tekening vanuit de gang getekend door de Maastrichtse kunstenaar Han Jelinger.

Het poortje is omstreeks 1930 verwijderd tegelijkertijd met de sloop van de aanliggende huisjes om de Kommel te verbreden.

Het stukje muur rechts van de poort is van het huisje aan de Kommel, of een opvolger daarvan, dat bij de brouwerij De Wildeman hoorde. Onder of naast dat huisje lag de poort waarvan bij de beschrijvingen sprake is.

De afbeeldingen zijn merendeels afkomstig van een het Maastrichts discussieforum Mestreech online dat de geschiedenis van de stad bespreekt en waar veel mooie oude Maastrichtse hoekjes beproken worden. (18)

*

Op de kaart van Maastricht uit 1649 staat het huis de Valk, evenals de latere bezitting De Wildeman duidelijk afgebeeld.

Als U op de kaart klikt komt een grote kaart

Kaart van Maastricht uit 1649